سفر گردشگری و نجومی به کاروان سرای قصر بهرام

درود بر تمامی علاقه مندان نجوم آماتوری

اگر علاقه مند به شرکت در این برنامه هستید در بخش نظرات برایمان شماره تماس خود را بگذارید.

عبور سیاره عطارد از روبروی خورشید در بعدازظهر دوشنبه 20 اردیبهشت 1395

در بعد از ظهر دوشنبه 20 اردیبهشت 1395 در اثر حرکت انتقالی زمین به دور خورشید به نظر می رسد که خورشید مسیری را در بین ستارگان در طول سال طی می کند. این مسیر را دایره البروج می گویند. از آنجا که همه سیارات در حرکت مداری خود به دور خورشید تقریبا در یک صفحه قرار می گیرند، منطقه ای را که از دید ناظر زمینی سیارات ظاهرا در آسمان طی می کنند منطقه البروج می گویند. دو سیاره ناهید و تیر به عنوان سیارات داخلی هم در منطقه البروج حرکت می کنند.

 

اگر زمین و سیارات داخلی دقیقا در یک صفحه قرار می گرفتند ما در هر دوره چرخش یک سیاره شاهد یک اختفای سیاره در پشت خورشید و یک پدیده گذر آز مقابل آن بودیم. اما صفحه مداری دو سیاره تیر و ناهید اندکی با صفحه دایره الیروج زاویه می سازد. بنابراین فقط در مواردی که پدیده گذر یا اختفا در نقطه گره مداری این دو سیاره و دایره البروج باشد این پدیده از روی کره زمین قابل مشاهده است. ما از روی کره زمین بطور متوسط می توانیم شاهد 13 گذر سیاره تیر از روبروی خورشید در هر قرن باشیم. گذرهای سیاره تیر معمولا در ماههای اردیبهشت و آبان رخ می دهد. در گذرهای اردیبهشت سیاره تیر در از گره نزولی عبور می کند. درصورتی که در هنگام در ماه آبان این سیاره از گره صعودی در حال عبور است.

 مدار سیاره تیر چندان هم بصورت بیضی بسته نیست و پیچیدگی زیادی دارد. عبور سیاره از گره نزولی هنگامی رخ می دهد که سیاره از خورشید فاصله بیشتری داشته و به ناظران زمینی نزدیکتر است. اما در هنگام عبور از گره صعودی که فعلا در ابان ماه رخ میدهد سیاره به خورشید نزدیکتر بوده و از ناظران زمینی دورتر است. بنابراین اندازه ظاهری آن کوچکتر است. اندازه ظاهری سیاره در گذرهای اردیبهشت حدود 12 ثانیه قوسی است. اما در گذرهایی که در آبان رخ می دهد اندازه ظاهری سیاره حدود 10 ثانیه قوسی بیشتر نیست. از طرفی احتمال مشاهده گذر در گره نزولی (در اردیبهشت ) نقریبا نصف حالتی است که گذر در گره صعودی و در آبان رخ می دهد.
بنابراین گذر سیاره تیر در 20 اردیبهشت 1395 در حالتی رخ می دهد که سیاره به ما نزدیکتر و رصد آن جالب تر است. چراکه اندازه ظاهری آن حدود 12 ثانیه قوسی و واضح تر است. گذرهای بعدی سیاره تیر در آبان 1398 ، 1411 ، 1418 و اردیبهشت 1428 رخ می دهد. اما آنچنان که گفته شده پس از گذر زیبای اردیبهشت 1395 گذر مشابه بعدی در اردیبهشت 1428 رخ خواهد داد. بنابراین گذر نقطه نزولی اردیبهشت 1395 فرصتی است که تا 33 سال دیگر تکرار نمی شود. زمان بندی رصد:
نخستین لحظه قرار گرفتن نخستین بخش سیاره تیر در مقابل خورشید  ( تماس اول ) : حدود ساعت 14 و 41دقیقه   بعدازظهر دوشنبه
نخستین لحظه قرار گرفتن کامل سیاره تیر در مقابل خورشید  ( تماس دوم ) : حدود ساعت 14 و 44 دقیقه بعداز ظهر دوشنبه
لحظه میانی گذر ( میانه گذر ) : حدود ساعت 18 و 25 دقیقه عصر روز چهارشنبه 20 اردیبهشت 1395
آخرین لحظه قرار گرفتن کامل سیاره تیر در مقابل خورشید ( تماس سوم ) : حدود ساعت 22 و 07دقیقه شامگاه دوشنبه
لحظه گذر آخرین بخش سیاره تیر از مقابل خورشید ( تماس چهارم ) : ساعت 22 و 10دقیقه شامگاه دوشنبه 20 اردیبهشت 1395
کل مدت گذر حدود 7 ساعت و 29 دقیقه است.


با توجه به اینکه لحظه غروب خورشید در کاشان در روز 20 اردیبهشت در ساعت 19 و 55 دقیقه و21  ثانیه است. بنابراین در کاشان تا ساعتی پس ار لحظه میانی گذر، رصد این پدیده میسر است. یعنی در تمامی نقاط ایران از بعداز ظهر تا زمان غروب خورشید، پدیده گذر  حتی بدون تلسکوپ با چشم و البته فیلتر مخصوص قابل مشاهده است. لازم به ذکر است که مشاهده خورشید در هر موقع از سال بدون استفاده از عینکهای رصد خورشیدگرفتگی زیان آور است. بدیهی است که در زمان خورشیدگرفتگی و گذر ، کنجکاوی موجب می شود که انسان بیشتر به خورشید نگاه کند. وگرنه فرق خاصی با زمانهای دیگر ندارد. بنابراین سفارش می شود حتما هنگام رصد از فیلتر مطمئن استفاده کنید. رصد این پدیده در هنگام غروب خورشید به دلیل عبور نور خورشید از ضخامت بیشتر جو ساده تر است. اما در همان زمان هم باید از فیلتر استفاده شود.

منبع : رصد خانه کاشان

اختفای ماه و سیاره زهره در سال 1395

زمان رویداد  چهارشنبه 18 فروردین ماه 1395 ، اختفای ماه و سیاره زهره، پرنور ترین اجرام آسمان بعد از خورشید، رخ خواهد داد. پدیده زیبایی که برای مشاهده بعدی آن تا 14 آذر ماه 1402 منتظر ماند. اختفاها از جمله سوژه های رصدی مناسب برای رصدگرها هستند که از لحاظ زیبایی و علمی با اهمیت هستند.

اختفا چیست؟

اختفا زمانی رخ می دهد که از دید رصدگر، جرم آسمانی با اندازه ظاهری بزرگتر از مقابل جرم با اندازه ظاهری کوچکتر عبور کند و آن را برای لحظاتی از دید ناظر پنهان کنددر اختفای ماه و زهره که در 18 فروردین ماه امسال نظاره گر آن هستیم نیز ماه با اندازه ظاهری بزرگ‌تر نسبت به سیاره زهره، برای دقایقی از مقابل سیاره زهره عبور می کند و آن را از دید زمینیان مخفی می کند.

چطور اختفا را رصد کنیم؟
اگر چشمان تیزبینی داشته باشید می‌توانید هلال ماه و سیاره زهره را دقایقی قبل از طلوع خوشید و همزمان با طلوع مشاهده در آسمان مشاهده کرد؛ اما برای انجام رصدی دقیق و ارزشمند این کافی نیست. با توجه به اینکه اختفا در روز اتفاق می‌افتد (حدود ساعت 12:40 به وقت تهران) برای تعیین زمان دقیق شروع و پایان اختفا نیاز به استفاده از یک ابزار رصدی است.
مهم‌ترین کاری که در رصد اختفا پس از رویت جرم رصد شونده انجام می‌شود، زمان‌سنجی آن است. زمان ثبت‌شده باید بر اساس ساعت جهانی باشد. در زمان‌سنجی اختفا، تنها اندازه‌گیری مدت‌زمان اختفای دو جرم موردنظر نیست بلکه ثبت دقیق زمان شروع اختفا و پایان آن مورد نظر است.چون قطر ظاهری سیاره زهره بزرگتر از قطر ستارگان است اختفا بصورت لحظه ایی اتفاق نمی افتد یعنی همانند گذر زهره از مقابل خورشید چهار برخورد برای این اختفا پیش بینی می شود. ولی برخلاف گذر که جرم سیاره زهره پس از برخورد دوم قابل مشاهده است در اختفا پس از برخورد دوم سیاره قابل مشاهده نیست تا برخورد سوم اتفاق بیوفتد.
پس مهمترین فعالیت رصدگران که به دنبال کارعلمی این اختفا هستند زمانسنجی چهار برخورد این اختفا است که با زمانسجی دقیق آن می توان قطر سیاره زهره و با زمانسنجی طول مدت اختفا در مکان هایی که اختفا از استوای ماه اتفاق می افتد قطر استوای ماه را بدست آورد، همچنین در شهرهایی از کشور ایران این شانس وجود دارد که این اختفا بصورت خراشان دیده شود که رصد اختفای خراشان علاوه بر زیبایی هایی که دارد می توان با زمانسنجی دقیق عوراض لبه ایی ماه را نیز ترسیم و بدست آورد.
با توجه به متمایل بودن مدار ماه نسبت به محور زمین و حرکت کشیده‌ی مداری ماه به دور زمین، که باعث می‌شود حرکت ظاهری ماه در طول دایره‌البروج در طی سال ثابت نباشد همانطور که گفته شد اختفای بعدی ماه و زهره حدود هفت سال دیگر اتفاق خواهد افتاد و در طول این هفت سال تمام سیارات منظومه خورشیدی با ماه اختفا خواهند داشت .
نحوه زمان‌سنجی
زمان سنجی معرف به روش دزفول
مراحل زمانسنجی رویداد:
مرحله اول بدست آوردن زمان دقیق هماهنگ شده جهانی (UTC) از طریق اینترنت http://Time.is برای به حداقل رساندن میزان خطا یک ساعت قبل از رویداد مجددا زمان را با زمان جهانی چک میکنیم. (ضمن اینکه از قبل میزان خطای لپ تاپ و کرنومتر مورد استفاده را چک میکنیم).
مرحله دوم رصدگر رویداد در هنگام مشاهده رخداد اختفا عدد یک را گفته و دستیار بلافاصله کرنومتر را روشن میکند.
مرحله سوم(گرفتن زمان مبنا)؛ مدت زمانی بعد از وقوع رویداد(حدودا 1 دقیقه ،ترجیحا یک زمان کامل مثلا وقتی ثانیه شمار ساعت لپ تاب عدد60(00) را نشان داد ) کرنومتر رااز شمارش نگه می دارم و زمان را ثبت می‌کنیم، دقیقا زمانی را که کرنومتر را متوقف کرده ایم به عنوان زمان مبنا در نظر گرفته و یادداشت میکنیم.
(زمانی که کرنومتر را نگه داشته ایم برابر با زمانی که ساعت لپ تاپ به عنوان زمان مبنا در نظر گرفته شده است.این زمان را ثبت میکنیم).
مرحله چهارم زمان ثبت شده ی کرنومتر را از زمان مبنای گرفته شده کم میکنیم و به این صورت زمان دقیق رویداد اختفای مورد نظر به زمان جهانی (UTC) بدست می آید.
میزان خطای لپ تاپ تصحیح شده است.زمان مبنا - زمان کرنومتر ثبت شده = زمان محاسبه شده
زمان کرنومتر ثبت شده: 00:00:47.90
زمان مبنا: 16:25:00.00
زمان محاسبه شده: 16:24:12.10

همچنین برای گوشی همراه نیز می‌توان نرم‌افزارهای زمان‌سنجی از جمله Atomic Clock ، Smart Time Sync TZ data و C4Timekeeper-Lite را نام برد. توجه داشته باشید که این نرم‌افزارها به کمک اینترنت یا GPs، ساعت گوشی را با ساعت جهانی هماهنگ می‌کنند و خطای آن را نمایش می‌دهند. پس حتماً از اتصال کامل به اینترنت پرسرعت اطمینان حاصل کنید.

فاز ماه در زمان اختفا 2 درصد است و هلال آخر ماه قمری هست
جدایی زاویه‌ای‌ بین خورسید و ماه در هنگام اختفا 16 درجه است.
قدر سیاره زهره در زمان اختفا 3.8- خواهد بود.
اختلاف زمان رصدی با توجه به پیش بینی های صورت گرفته 19.5± ثانیه خواهد بود.نکات رصدی:
به نظر می رسد حداقل اپتیک مورد نیاز برای این رصد، تلسکوپ 6 اینچ باشد اما می توان این پدیده را با دوربین دوچشمی نیز تست کرد.
با توجه به اینکه این اختفا در روز روی می‌دهد، لازم است نکات ایمنی در رصد روز را حتماً رعایت کنید.
از نگاه کردن مستقیم به خورشید با تلسکوپ جدا خوداری کنید.

منبع: آسمان پارس